|
Македонски на латиница
Секогаш кога можеш, користи го кириличното писмо за пишување на македонски. Но, на истиот начин како што туѓите имиња и непреведливи зборови во текстови на македонски јазик ги запишуваме со кирилична транскрипција, се појавува потреба и македонските имиња да бидат запишани на латиница.
Најчесто тоа се случува при интернационална комуникација, на кој и да е странски јазик што користи латинично писмо. Освен тоа, во денешно време латиницата сѐ почесто е потребна за комуникација преку различни технологии кои немаат кирилична поддршка - испраќање СМС, пишување на „Фејсбук“, твитање или испраќање мејл од мобилен телефон итн.
Проблемот е во неунифицираноста на латиничната транскрипција, односно неусогласеноста меѓу учебникот по латиница, Правописот на македонскиот јазик и Советот за македонски јазик, како и шаренилото што се среќава во практичната примена.
Така, во учебникот за трето одделение, кога децата првпат се среќаваат со латиницата, сѐ уште стои старата српска/хрватска абецеда, која се користела во времето на поранешна Југославија.
Проблемот со оваа абецеда е тоа што специфичните букви:
ѓ, ќ, ч, ж, ш, ѕ, џ
ги предава со дијакритички (надредни) знаци:
ģ, ќ, č, ž, š, dz, dž.
Нејзината неприфатливост произлегува од фактот што не ги задоволува потребите на современата пишана електронска комуникација, односно преку компјутер, Интернет, мобилен... Овие знаци имаат статус на специјални, што значи дека не се дел од вообичаената тастатура ниту на компјутерите ниту на мобилните. Тоа, пак, значи дека, за да ги употребиш, во некои случаи е потребен дополнителен напор, додека во други е сосема невозможно. Единствено прифатливо од оваа транскрипција е предавањето на љ и њ со lj и nj.
Поради тоа, при латинична транскрипција, не можејќи да ги употребат дијакритичките знаци, луѓето сами ги поедноставуваат буквите:
g, k, c, z, s, dz
Многу често знакот c се среќава и за ц и за ч; знакот g и за г и за ѓ; k за к и за ќ, z за з, ѕ и за ж, s за с и за ш, додека џ се предава со dz. Резултатот е попара и само од ова мешање, бидејќи нема механизам како да се разликуваат буквите. Дали со kuka авторот сакал да каже куќа или кука; дали Tosevski се однесува на Тошевски или на Тосевски? Дополнителна забуна се создава и поради тоа што нема доследност во практичната примена на латиничната транскрипција: нашето ѕ еден ќе го предаде со z, а друг со dz; истовремено некој ќе го употреби dz за да го означи џ, кое може да се сретне и како dzh или dzj.
Правописот на македонскиот јазик, пак, вели дека, освен буквите со дијакритички знаци, може да се употребат и комбинации со j: gj, kj, cj, zj, sj, dz, dzj.
Третата варијанта е мешана, со комбинации со h и ј:
gj, kj, ch, zh, sh, dz, dj.
Иако ја користиме токму оваа латинична транскрипција, од причина што е најблиска до некои интернационални стандарди за предавање одредени гласови, без оглед на тоа од кој јазик доаѓаат, дури неодамна дознавме дека таа всушност била поднесена и како предлог за официјализирање. На истава тема пишува Симона Груевска-Маџоска од Институтот за македонски јазик во јазичното катче во весникот Време (благодарност до Јане Ѓорѓиоски за линкот). Во написот се вели дека уште во 2001 година во Билтенот на Советот за македонски јазик при Министерството за култура е објавена оваа предлог-транскрипција. Дали останало само на предлог или било донесено решение за или против, не ни е познато (веројатно не било).
Во секој случај, време е ова прашање да се затвори и латиничната транскрипција да се унифицира. Од веќе споменатите причини, ја предлагаме и ја препорачуваме третата варијанта, значи буквите gj, kj, ch, zh, sh, dz, dj.
За нејзино популаризирање и масовна примена, потребно е најпрво да се смени учебникот за трето одделение. Нема поента децата да учат нешто што не е во допир со времето, што им е наследено од некое поинакво општество и што никако не можат да го применат во иднина.
Второ, при следното препечатување на Правописот, да се направат измени на делот за латиничната транскрипција и да се прифати споменатиот предлог на Советот за македонски јазик од 2001 година.
И трето, Советот за македонски јазик да отвори своја интернет-страница, каде што ќе ги објавува ваквите и слични предлози, како и сите решенија што ги донесува. И секако, тие решенија да ги промовира гласно, зашто само така ќе допрат до голем број зборувачи на македонскиот јазик и ќе бидат прифатени. _________________ ![[ img ]](http://www.mheine.com/gifs/bass3.gif)
|
Регистрирај се
Најави се
ЧПП
Членови
